Sinem Altunay - Bolu’da Nisan ayında gerçekleşen zirai don sonrası oluşan hasarın ne boyutta olduğunu ve üreticilerin karşılaştığı zarara yönelik yürütülen çalışmaları öğrenmek üzere Bolu İl Tarım ve Orman Müdürlüğü’nde İl Müdürü Zekeriya Ar ile bir röportaj gerçekleştirdik.
ZİRAİ DON OLAYINDAN BOLU GENELİNDE EN ÇOK HANGİ ÜRÜNLER VE BÖLGELER ETKİLENDİ?
İl Müdürü Zekeriya Ar, zirai don olayının Bolu genelinde ciddi etkiler oluşturduğunu belirtti. “2025 yılı Nisan ayı sonunda meydana gelen zirai don olayı, özellikle Bolu merkez, Seben, Mudurnu, Göynük, Kıbrıscık ve Yeniçağa ilçelerinde etkili olmuştur. En çok etkilenen ürünler fındık, elma, kiraz, ceviz, erik, armut, ayva, aronya, ahududu vb. olmuştur. İl Müdürlüğümüz tarafından hasar tespit çalışmalarımız sahada görevli teknik personelimizce sürdürülmekte olup, ilk etapta ürünlere göre değişmekle birlikte yaklaşık %40-%100 oranında zararın oluştuğu belirlenmiştir. Nihai hasar tespit raporları en kısa süre içerisinde tamamlanarak Bakanlığımıza iletilecektir.”
ZARAR GÖREN ÜRETİCİLERE YÖNELİK BİR DESTEK, TAZMİNAT VEYA SİGORTA SÜRECİ BAŞLATILDI MI?
Zekeriya Ar, TARSİM kapsamında üreticilerin haklarını koruma sürecinin başladığını belirtti:
“TARSİM (Tarım Sigortaları Havuzu) kapsamında sigortalanmış alanlar için çiftçilerimizin hasar ihbarlarını yapmaları halinde ekspertiz çalışmaları başlatılmıştır. Tespitlerin tamamlanmasından sonra TARSİM sigortası olanlar, sigorta poliçelerinin kapsamında olanlarının ödemelerini alabileceklerdir. Çiftçi Kayıt Sistemi’ne kayıtlı ancak sigortası olmayanlar ise; hasar tespit çalışmalarının sonrasında hasarları nispetinde don hadisesinin olduğu zamana kadar o tarla için, o bahçe için ne harcama yapılmışsa, ne gider olmuşsa onların bedelini de hasarları nispetinde alabileceklerdir.”
DAHA SONRA YAŞANABİLECEK BENZER RİSKLERE KARŞI ÇİFTÇİLERE ÖNERDİĞİNİZ ÖNLEYİCİ TEDBİRLER NELERDİR?
İl Müdürü Ar, don olaylarına karşı çiftçilere çeşitli teknik ve kültürel önlemler önerildiğini ifade etti:
“Zirai don gibi iklim kaynaklı risklerin etkisini azaltmak için çiftçilerimizin hem kültürel hem de teknik önlemlerle hazırlıklı olması büyük önem taşıyor. İl Müdürlüğü olarak önerdiğimiz başlıca tedbirler şunlardır:
•Gece sulaması: Toprak neminin artması, don olaylarının etkisini hafifletir. Özellikle don riski taşıyan gecelerde yüzey sulaması önerilmektedir.
•Rüzgar makineleri ve sisleme sistemleri: Soğuk havayı yukarıya iterek hava sirkülasyonu sağlayan rüzgar makineleri ile nem oluşturarak ısı kaybını azaltan sisleme sistemleri, meyve bahçelerinde etkin sonuçlar vermektedir.
•Zirai don gecelerinde ateş yakma: Özellikle küçük parsellerde, kontrollü şekilde arazinin etrafında veya bahçe içinde yakılan ateşler, hava sıcaklığını artırarak donun zararlı etkilerini azaltabilir. Ancak bu uygulamanın çevre ve güvenlik koşulları gözetilerek yapılması önemlidir.
•Malçlama: Toprağın üzerini organik veya plastik malzemelerle örtmek, toprak sıcaklığının korunmasına katkı sağlar.
•Geç çiçeklenen tür ve çeşitlerin tercih edilmesi: Özellikle meyve üretiminde, geç uyanan veya geç çiçeklenen çeşitlerin seçimi don zararını azaltabilir.
•Uygun anaç kullanımı: Don direnci yüksek anaçlar, özellikle ceviz, elma gibi türlerde önerilmektedir.
•Eğimli ve hava sirkülasyonu iyi olan arazilerin tercih edilmesi: Soğuk hava çökme eğilimindedir; bu nedenle vadi tabanlarından ziyade yamaç alanlar tercih edilmelidir.
•Biyoteknik önlemler ve erken uyarı sistemleri: Don tahmin modelleri ve lokal meteorolojik verilerle üreticilerimizi önceden bilgilendirmek üzere çalışmalar yürütüyoruz. Bu sistemlerin yaygınlaştırılması da hedeflerimiz arasındadır.
•Ağaç şekli ve budama zamanlaması: Özellikle taş çekirdekli meyvelerde erken budama, bitkinin erken uyanmasına neden olabilir. Bu nedenle budama zamanı don riski dikkate alınarak planlanmalıdır.
Tüm bu önlemler, yalnızca bir yıl için değil, uzun vadeli tarımsal planlama ve iklim değişikliğine uyum kapsamında düşünülmelidir. İl ve ilçe müdürlüklerimizce bu konularda üreticilerimize yönelik bilgilendirme ve eğitim faaliyetleri de sürdürülmektedir.”
METEOROLOJİK UYARILARIN ZAMANINDA ÜRETİCİLERE ULAŞMASI İÇİN İL MÜDÜRLÜĞÜ OLARAK NASIL BİR İLETİŞİM AĞI KULLANIYORSUNUZ?
Zekeriya Ar, uyarı sistemlerinin genel olarak etkin olduğunu ancak güçlendirme çalışmalarının sürdüğünü belirtti:
“Meteorolojik uyarılar, İl ve İlçe Müdürlüklerimizce çiftçilerimize SMS yoluyla ve muhtarlar aracılığıyla iletilmektedir. Ayrıca sosyal medya hesaplarımızdan da düzenli olarak bilgilendirme yapılmaktadır. Uyarı sistemi genel olarak etkin olmakla birlikte, ulaşmayan üreticilerimizden gelen geri bildirimler doğrultusunda sistemin güçlendirilmesi yönünde çalışmalar yapılacaktır. Bu kapsamda üretici veri tabanının güncellenmesi çalışmaları sürmektedir.”
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ÇERÇEVESİNDE, BOLU’DA TARIM ÜRÜNLERİNİ BU TÜR RİSKLERE KARŞI DAHA DAYANIKLI HALE GETİRMEK İÇİN YÜRÜTÜLEN YA DA PLANLANAN PROJELER NELERDİR?
İl Müdürü Ar, Bakanlık ve müdürlük düzeyinde birçok uygulamanın hayata geçirildiğini aktardı:
“İklim değişikliğinin tarımsal üretim üzerindeki etkilerini azaltmak amacıyla Bolu İl Tarım ve Orman Müdürlüğü olarak yerel tohumların korunması, alternatif ürün desenlerinin yaygınlaştırılması, tarımsal sulamada modern tekniklerin teşviki ve iklim dirençli çeşitlerin demonstrasyonları gibi projeler yürütülmektedir. Ayrıca Bakanlığımız tarafından desteklenen ‘İklim Dostu Tarım Uygulamaları’ projeleri kapsamında da üreticilerimize eğitimler verilmekte ve pilot uygulamalar yapılmaktadır. Bunun yanı sıra Bakanlığımız koordinasyonunda Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu (TKDK) ile Kırsal Kalkınma Yatırımlarının Desteklenmesi Programı (KKYDP) kapsamında da yatırımlar desteklenmekte ve bu doğrultuda üreticiler teşvik edilmektedir.”
