213 Sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 176’ncı maddesinde tüccarlar defter tutma bakımından ikiye ayrılmış; Birinci Sınıf Tüccarların Bilanço Esasına göre, İkinci Sınıf Tüccarların ise İşletme Hesabı Esasına göre defter tutacakları belirtilmiştir.
Hangi mükelleflerin Birinci Sınıf Tüccar ya da İkinci Sınıf Tüccar sayılacağı, sınıfların tespitine ilişkin hadler ve sınıflar arasındaki geçişe ilişkin düzenlemelere Vergi Usul Kanunu’nun 177-181’inci maddeleri arasında yer verilmiştir.
2026 yılına ilişkin hadler henüz yayınlanmamış olmakla birlikte, 2025 yılına ilişkin açıklanan % 25,49 Yeniden Değerleme Oranı (YDO) ve Vergi Usul Kanunu’nun Mükerrer 414. maddesinde maktu tutarların yeniden değerleme oranında artırılmasına ilişkin açıklamaları dikkate alındığında defter tutma ve sınıf değiştirme hadleri (2026 yılı hadleri YDO ile çarpılarak tahmin edilmiş olup, bu rakamların son halinin yayınlanacak Genel Tebliğ rakamları ile güncellenmesi ayrıca yapılacaktır.) aşağıdaki tabloda yer verilmiştir:
İşletme Esasından Bilanço Esasına Geçişte Defter Hadleri
Bir hesap döneminin iş hacmi, belirlenen hadlerden %20’yi aşan bir oranda fazla olursa ya da peş peşe 2 dönemin iş hacmi belirlenen hadlere nazaran %20’ye dek artarsa bu koşulların tahakkuk ile takip edilen hesap döneminden başlayarak 1. sınıfa geçilir. Bu kural, VUK’un 180. maddesinde düzenlenmiştir.
2026’te İşletme Esasından Bilanço Esasına Geçişin Şartları Nelerdir?
A)- VUK 177/1.
Satın aldıkları malları olduğu gibi veya işledikten sonra satan son dönem iş hacminin %20’yi aşan bir nispetten fazla olması halinde;
- 2025 yılı yıllık alış tutarı: 2.500.000 TL (%20) fazlası = 3.000.000 TL veya
- 2025 yılı yıllık satış tutarı: 3.500.000 TL (%20) fazlası = 4.200.000 TL’yi aşanlar. işletme esasından bilanço esasına geçeceklerdir.
B)- VUK 177/2.
Birinci bentte yazılı olanların dışındaki işlerle uğraşanlar (hizmet satışı yapanlar)
2025 yılı yıllık gayri safi iş hasılatı: 1.240.000 TL (%20) fazlası = 1.488.000 TL’nı aşanlar; işletme esasından Bilanço esasına geçeceklerdir.
C)- VUK 177/3.
1 ve 2 numaralı bentlerde yazılı işleri birlikte yapanlar;
2025 yılı iş hasılatının 5 katı ile yıllık satışlarının toplamı: 2.500.000 TL (%20) fazlası = 3.000.000 TL’yi aşanlar; işletme esasından Bilanço esasına geçeceklerdir.
177/3 GÖRE ÖRNEK AÇIKLAMA:
İş hasılatı : 500.000 x 5 = 2.500.000.- TL
Yıllık satış tutarı :
(2.500.000+400.000) = 2.900.000.- TL Bu tutar, 3.000.000 TL’yi TL miktarının altında olduğu için İşletme defteri tutmaya devam edilecektir.
Bilanço Esasından İşletme Esasına Geçişte Defter Hadleri
Bir hesap döneminin iş hacmi belirlenen hadlerden %20‘yi aşan bir oranda düşük olursa ya da peş peşe üç dönemin iş hacmi belirlenen hadlere nazaran %20’ye kadar bir düşüklük gösterirse bu şartların tahakkukunu takip eden hesap döneminden başlayarak 2. sınıfa geçilir.
Bu kural VUK’un 179. maddesinde düzenlenmiştir.
Defter Hadleri Hesaplanırken Nelere Dikkat Edilmelidir?
Hesaplama yapılırken şu hususlara dikkat edilmelidir:
Yıllık alış tutarının hesabında, satılan malların tedariki veya üretilebilmesi için kullanılması veya tüketilmesi zorunlu olan ilk madde malzeme ve yardımcı malzemelerin alış tutarları dikkate alınmalıdır.
İşletmede kullanılmak üzere alınan, makine, teçhizat, demirbaş, taşıtların alımı-satımı ve yapılan faaliyet giderleri (SGK primi ve işçilik giderleri, vb.) alış tutarına dahil edilmeyecektir.
2024 hesap dönemi brüt satış hasılatı (veya satışları ile gayrisafi iş hasılatı) 3 milyon TL ve üzeri olan mükellefler, 1 Temmuz 2025 Tarihinde E- Fatura, 01/01/2026 Tarihinde ise E-Deftere geçmek zorundadırlar.
Ayrıca bilindiği üzere; 1.1.2025 tarihinden itibaren zorunlu ve/veya isteğe bağlı olarak bilanço esasında defter tutan mükellefler, zorunlu olarak e-Defter Uygulamasına dahil olmaları gereği bulunduğunu, İşletme Hesabı Esasında defter tutan mükelleflerin de Defter Beyan Sistemi kapsamında defterlerini elektronik ortamda tutma zorunluluklarını dikkate aldığımızda; 1.1.2026 tarihinden itibaren; bilanço esasında e-Defter olarak tutulacak defterler (yevmiye ve kebir ile tercih edilmesi halinde envanter defteri) ile Defter Beyan Sisteminde tutulacak defter (işletme hesabı esası defteri)’in noterlere tasdik zorunluluğunun bulunmayacağını, belirtilmeyen tasdike tabi diğer defterlerin (kağıt ortamda tutulması tercih edilen envanter defteri ve kağıt ortamda tutulabilecek tasdike tabi diğer defterlerin) ise açılış ve kapanış tasdiklerinin Noterlere süresi içinde yapılması gerektiğini ayrıca belirtmek isteriz.
KAYNAK;
*TÜRMOB(Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odası Başkanlığı)
*Özdoğrular/ SMMM Mehmet Özdoğru
