BAHÇECİLİK DÜNYANIN KİMİ KENTLERİNDE KABUĞUNA SIĞAMIYOR ... ( Her mahallede, farklı amaçla başka başka isimler alıyor )
Kadın - erkek hemen herkes bahçesiyle ve toprağıyla haşır neşir olmaktan haz duymaz ?
Buhranlı ve zor zamanlarda " bahçecilik yapma dürtüsü "nün derin kökleri bulunmaktadır.
ABD içinde, bu eğilimin örneğini Amerikalılar'ın savaş çabalarını desteklemek ve ailelerini beslemek için ,evde beslenmek için yiyecek yetiştirilmesi , İkinci Dünya Savaşı "Zafer bahçeciliği"ne benzetildi.
Çağımız derin bir "yalnızlık çağı" ve dijital cihazların yaygınlaşması ,bunun nedenlerinden sadece biridir.
Amerikalı akademisyen araştırıcı Jennifer Atkinson (2020)'a göre; tarihsel koşullarla değişmekle beraber, günümüzde insanları bahçeciliğe iten şey ,açlık korkusu değil, fiziksel temas açlığı ,doğanın dayanıklılığına duyulan umut ve gerçek bir işte çalışma özlemi olabilir".
Diğer taraftan yeşil alana ve taze ürünlere erişimi olmayan göçmenler ve şehir içi sakinleri , topluluklarını canlandırmak için boş arsalarda "gerilla bahçeciliği "yapmaya başlamıştır.
Koranavirüs salgını dünya çapında bir " bahçeciliğin patlamasına" yol açtı. Koranavirüs mesafeli bir çağın altını çiziyorsa, bahçecilik bir panzehir olarak ortaya çıkıyor ve gerçek bir şeye temas vaadini uzatıyor.Sanal dünya dikkatini çekmekte sürükleyici olmamıştır.
Araştırıcıya göre: oluşan bu boşluk aynı zamanda " doğanın şaşırtıcı geri çekilmesinden " de kaynaklanıyor. Bu süreç ekran bağımlılığından çok önceleri başlamıştı.
Covid -19 Karantinası sürecinde ,ülkemizde ve diğer ülkelerde bazı terk edilmiş alanları geri alan hayvanların ve kirlilikten temizlenmiş gökyüzünü dolduran kuşların görüntülerini severek izledik.Ve ülkemizde o dönemde hoby bahçeleri oluşturma gayretleri hızlandı.
1986 yılında Ulrich ve Simons, çalışmalarında: bitkiler ve yeşilliği görmekle ,kas gerginliği ve kan basıncı ,kalp hızının yeniden dengelenmesi gibi fizyolojik stres belirtilerini azalttığını bildirmişlerdir.
Sonunda bu doğa ile fiziksel ve psişik terapiye bir isim verildi.Bahçecilik Terapisi ( terapotik bahçecilik). Ayrıca Ekoterapi ( yeşil egzersiz) olarakta adlandırılan bu tip tedavi, doğal alanlarda aktif olmayı içermektedir. Ekoterapiyle rekreasyon arasındaki temel fark eğitimli bir terapistin varlığıdır. Rekreasyonda terapist yoktur.
Uzakdoğu'da bahçeden-ormana uzayan terapi orman banyosu (shinrin-yoku): otizm ,hiperaktivite ve anoreksiya gibi patolojiler için olumlu etkilere sahiptir.Duyusal fonksiyonları birazcık uykuya sokarak patolojilere eşlik ettiği bulunmuştur.
2020 yılında "Bahçecilikte Bilimsel Reçete" başlıklı köşe yazımda değindiğim ; " Pencere çiftliği, Gerilla bahçeciliği, Topluluk bahçeleri, Yeşil çatı bahçeleri "gibi örnekler gösterilebilir.
ABD Tarım Bakanlığı (2017), uyguladıkları "Gösteri çiftliklerinde": neyin test edildiği veya segilendiğindiğine bağlı olarak ,farklı ürünleri,gübre uygulamaları, hayvancılık ve kümes hayvanları yetiştirilmesi, damla sulama teknolojileri gibi teknolojier özendirilmiştir.
Bill ve Belinda Gates vakfı; Afrika'da toprak sağlığı girişimi .için "Yeşil devrim ittifakı" (13 ülkede 155bin gösteri bahçeleriyle ) na fon sağlamıştır.
Koruma ,sosyal adalet ve sürdürülebilir gıda sistemlerine odaklanan bilim insanlarından (K.Allison ve Prokosh Kaşvan); dikkat çeken yeni bir fikir"Gıda Ormanları"nı insanları yerinden etmeden doğayı korumak için heyacan verici yeni bir yol olarak önermekteler.
2015 te kurulan kurulan kar amacı gütmeyen Boston Gıda Ormanı Koalisyonu 2030 yılına kadar 30 topluluk odaklı gıda ormanı geliştirmek için çalışıyor. Mevcut 9 proje ,bir futbol sahasından daha büyük araziyi korumaya yardımcı olur.Mahalle gönüllüleri ne yetiştireceklerini seçer ve etkinlikler planlar. Ve hasat edilen ürünleri gıda bankaları, kar amacı gitmeyen ve inanç temelli yemek proğramları ve komşularla paylaşır.
Gıda ormanları ayrıca "TOPLANMA MERKEZİ" olarakta hizmet eder.Yağmur suyu hasadına katkıda bulunur.Ve mahalleleri güzelleştirmeye yardımcı olur.
Pekala,Avrupa'da bazı şehirlerde moda olmaya başlayan " Miyawaki Mikro Ormanı"na ne demeli ?
Bu tür tesisler,1000-3000 m2 arasında değişen şehir içi alanlara dikilerek oluşturulur.Yerli türlerle m2 ' ye en az 3 fidan dikilir.Önce saha iyileştirilir ve yerli halkın mutlak iştiraki sağlanmalıdır.
Yalnız bu konuda bazı bilim insanları, Miyawaki tipi tesisleri ,orman tanımı dışında görerek,daha ziyade pazarlama kavramı gibi gözükmekte demektedirler.Nitekim basında ülkemizde İstanbul'da "Beyoğlu Miyawaki ormanı"açıldığı haberi çıkmıştır.
Artık mahallede bahçıvanlık yapacak yer mi kaldı ki ? diyeceğiniz kesin !
Onu da keşfetmişler: ilkokulların bahçesi ve cezaevleri...
Son 5 yıldır ilkokullarda başlayan bitki - sebze yetiştirme, mini bahçecilik modası galiba pek sürdürülemedi...
Cezaevlerine gelince ; ona da bilim el atmış. Güneybatı Gallerde Macquarite ıslah merkezinde mahkumlar ve hapishane memurları ,özel olarak inşa edilmiş bir kapalı tesiste ticari miktarlarda taze yiyecek yetiştiriyorlar(mevcut 400 kişi).
Bu uygulama üniversitenin bir doktora programıyla proje haline getirilerek gerçekleşti.Hapishanelerde taze ürün yetiştirmek ,beslenmeyi ve refahı iyileştirme potansiyeli yaratır.Ayrıca kompost üretme,atığı azaltma ve sera gazı emisyonlarını düşürme gibi faydalarda sağlayacağı tahmin ediliyor (Chiristian Tietz. 2025).
Bu doktora teziyle ,dünya çapındaki diğer hapishanelerin takip edebileceği ortak tasarım araç seti geliştirilmiştir.Küresel hapishane nüfusunun 11 milyonu aştığı gözönüne alındığında bu girişimde de bir fırsat olabilir.
KAYNAKLAR:Jennifer Atkinson 2020: The urge to garden in diffucult tımes has deep roots. The conversation.uk
Karen Allison et Procosh Kaşvan.2023: Food forest bring shada and nutrients to us cities white just a bit of land. The conversation..
