Sanatçılar,"Düşen bir yaprak görürsen /sen gelirsin aklıma " muhayyer şarkısının hüzün dolu sözleriyle bir hazan mevsimini ne güzel hatırlatır (Güfte-Erhan Yurdaer, beste- Yıldırım Gürses).

Ekosistemlerimizin olmazsa olmazı , bitkilerden dökülen milyonlarca ton yaprak acep ne olmakta..! daha sonraki yaşamlarında ne görevler üstlenmekte ve ormanda yakıt ,kentlerde süpürülen çöpten başka..!

Kimilerine göre sonbahar ; kürekle , tırmıkla topladığımız ,bir çok şiir ve şarkıyla yücelttiğimiz "ölü yaprakların mevsimi" dir.

Ancak şu yönü ağır basıyor bu düşüşün : Dökülen bu yaprakların bitkilerin büyümesinde ,karbon tutulmasında ve içinde barındırdıkları zengin biyolojik çeşitlilikte oynadığı kritik rolü ön plana almak gerekiyor.

Bir de,Bolu'muzun sonbaharda dökülmüş yaprak atıklarını tek tek toplayarak emekçi hemşerilerimize sağladığı sosyo-ekonomik faydaların ne kadar farkındayız?

Kış mevsimi girerken ,örneğin sarıçam veya ladin iğnelerinin donmaya karşı olağanüstü bir direnç göstermesi ve hücrelerinde gerçek bir antifiriz görevi gören belirli sayıda organik maddeyi yoğunlaştırmasıyla kolaylaşır. Herdem yeşil iğne yapraklılar zaman zaman yapraklarını dökmektedirler .Aksi takdirde yapraklar ağaçlar aynı yaşta olabilirdi !

Ancak her yıl tüm yapraklarını kaybetmek yerine, türe bağlı olarak yalnızca yarısını, 1/3'ünü, hatta daha azını kaybederler .Bu nedenle bu ağaçlarda her daim yeşil yapraklar bulunur.

Kentlerde sonbaharda kaldırımlara düşen bu yaprak kütlelerinin çöp olarak toplandığını görsekte (kirlendiği düşünülerek depo edilmez),ormanlarda kimse bu etkileyici ölü yaprakları süpürmez. Ancak bunlar ağaç türüne ,yaprak kalınlığına bağlı olarak yavaş yavaş yok olurlar.

Aslında iklimin (sıcak,nem,soğuk) ve çok sayıda organizmanın tesiri altında bu çöp az çok hızlı bir şekilde ayrışır,kısmen mineralize olur,humusa (Toprağın organik kısmı)dönüşür.

Bu ayrışma sürecinde ; akarlar, yalancı akrepler veya kuyruklular gibi birkaç milimetrelik eklembacaklılardan bir kaç milimetrik bakteri ve mantarlara uzanan sayısız yeterince anlaşılamamış ve gizemli bir biyoçeşitliliği davet eder.

Örneğin bir orman toprağında m2 başına 500.000 'e kadar Yay kuyruklu buluruz.Yani hektar başına bir milyardan fazla birey.Bir hektar ormandaki tüm akarlarla , her biri yalnızca bir kaç mikrogram ağırlığındayken 600 kg'lık bir yığın oluşturmak olanaklıdır.Aynı şekilde aynı hektardaki solucanlar 2 tonluk bir yığını temsil edebilir.Mikroorganizmalara gelince; bir gr. toprakta bir milyar bakteri sayabileceğimiz düşünülmelidir(T.Gauguelin,M.Santonja.2024).

Ormanda bu çöplerin parametrelere bağlı ayrışma şekli , çok farklı morfolojik ve fiziko-kimyasal özelliklere sahip humus oluşumuna yol açar.Bu şekilde ılıman ormanlarda gözlenen üç ana humus tipi mevcuttur. Mul,moder ve mor.

Mul en aktif humustur.Toprağa düşen yapraklar hızla ayrışır.Mor ise, en asidik ve en az aktif olanıdır.Çöplük çok yavaş ayrışmakta,pul pul çok kalın bir humus tabakası oluşur. moder ise mul ile mor arasında bir ara konumdadır.

İyi bir çöp aynı zamanda farklı bitki türlerinden yapılmış çeşitli bir çöp anlamına gelir.

Fransız ekologlarına göre; "özellikle kurak bir yazdan sonra ; yalnızca bir ağaç türü meşe bulunan parsellerdeki Yaykuyruğu populasyonları % 75 oranında düşerken ,meşeyi dört başka ağaç türüyle birleştiren parsellerde bu oran yalnızca % 40 olmuştur."

Ormanlarda kesimin az veya orta düzeyde olması ,şiddetli kesim yapılan meşçerelerdeki çöp tabakasına göre, daha az etkilenmektedir.

Dolayısıyla ağaç yoğunluğunun azalmasıyla güneş ışığına doğrudan maruz kalması sorunlar yaratır, ormanların iklim değişikliğiyle uyum sağlaması zorlanır.

Yapılmış araştırmalar, yaprak çöplerinin karışık ormanların daha fazla çeşitlenmesiyle ilişkili ekolojik faydaları doğrulayan sayısız etkilere katkılar sunmuşlardır.

Günümüzde iklim değişikliğinin etkisini azaltmak için karışık ormanlara duyulan ihtiyaç haklı olarak vurgulanmaktadır.

Bolu'muzun dört bir yanını saran ,ikili, üçlü,dörtlü türden karışık doğal ormanların varlığı, en büyük hazinemiz, oluşturduğu humuslu organik topraklar küresel iklim için korumamız gereken ortak miras olmaktadır.

Kaynaklar : Nejat Çelik 2011: Son Yaprak. Eskişehir.

Thıerry Gauguelin ,Mathieu Sontonja,2024: Eloge des feuilles mortes carburant indis pensable des ecosystemes.The Conversation Fr.

T.Gauguelin. 2023: Garder ses feuilles ou les perdre telle est la question.The.Conversation Fr.